Γλωσσάρι
Πρόκειται για μια καθιερωμένη λίστα προτεινόμενων όρων, οι οποίοι ευρετηριάζουν και περιγράφουν τις πληροφοριακές πηγές ενός καταλόγου βιβλιοθήκης ή μιας βάσης δεδομένων. Οι όροι αυτοί μπορεί να είναι είτε απλές κωδικοποιημένες τιμές, π.χ. τιμές γλώσσας (eng, gre), τιμές τύπων υλικού ενός αντικειμένου (paper, image) κ.λπ., είτε να εμπεριέχουν πιο πολύπλοκες δομές, π.χ. ο θεματικός προτεινόμενος όρος «φωτιά» έχει ως εναλλακτικό όρο τον «φλόγα» ή ο συγγραφέας «Ελύτης» έχει ως εναλλακτικό όνομα το «Αλεπουδέλης» (δομές καθιερωμένων αρχείων ή Θησαυρών).
Εγγεγραμμένος χρήστης με δικαιώματα επιμέλειας τεκμηρίωσης (επεξεργασίας, διαγραφής, έγκρισης τεκμηρίων).
Συγκεκριμένος τύπος ελεγχόμενου λεξιλογίου που δομείται με συγκεκριμένη σειρά, στον οποίο οι σχέσεις ισοδυναμίας, ιεραρχίας και συσχέτισης ανάμεσα στους όρους (ευρύτερος, στενότερος, συναφής όρος) εμφανίζονται με σαφήνεια και δομούνται με τυποποιημένο τρόπο, καθώς ένας θησαυρός ακολουθεί συνήθως διεθνή πρότυπα. Ο θησαυρός διατάσσει τους όρους που περιέχει ιεραρχικά, με τρόπο που διευκολύνει την αναζήτηση κατάλληλων όρων στο σωστό επίπεδο λεπτομέρειας.
Ως καθιερωμένοι θεωρούνται οι όροι ή οι επικεφαλίδες που προτυποποιούν ένα όνομα ή μία έννοια. Ο καθιερωμένοι όροι συνιστούν από μόνοι τους οντότητες (εγγραφές) γι’ αυτό πολλές φορές ονομάζονται και αρχεία καθιερωμένων όρων. Παραδείγματα καθιερωμένων όρων αποτελούν, π.χ. οι θεματικές επικεφαλίδες της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (LCSH), οι επικεφαλίδες της ΕΒΕ ή ακόμα και οι ιεραρχικοί θησαυροί όρων, όπως είναι ο Government of Canada Core Subject Thesaurus (CST).
Ένας κατάλογος καθιερωμένων όρων είναι ένα ευρετήριο ελεγχόμενων όρων που ευρετηριάζουν τις πληροφοριακές πηγές, αποτελούν δηλαδή τις κύριες διόδους πρόσβασης σε αυτές. Συχνά μπορεί να έχει τη λειτουργία συλλογικού καταλόγου, να ευρετηριάζει δηλαδή καθιερωμένους όρους από διαφορετικά σχήματα (λεξιλόγια) (βλ. The Virtual International Authority File: http://viaf.org/).
Ως καθιερωμένοι θεωρούνται οι όροι ή οι επικεφαλίδες που προτυποποιούν ένα όνομα ή μία έννοια. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι καθιερωμένοι όροι συνιστούν από μόνοι τους οντότητες (εγγραφές), γι’ αυτό πολλές φορές ονομάζονται και αρχεία καθιερωμένων όρων. Παραδείγματα καθιερωμένων όρων αποτελούν π.χ. οι θεματικές επικεφαλίδες της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (LCSH), οι επικεφαλίδες της ΕΒΕ ή ακόμα και οι ιεραρχικοί θησαυροί όρων όπως ο Government of Canada Core Subject Thesaurus (CST).
Ειδικότερα οι καθιερωμένοι όροι μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Φυσικά πρόσωπα (ονόματα δημιουργών, συντελεστών, εκδοτών κ.λπ.)
- Συλλογικά Όργανα (οργανισμοί, ιδρύματα, εταιρείες κ.λπ.)
- Συνέδρια, συναντήσεις
- Θεματικούς όρους (θέματα ως θέματα, φυσικά πρόσωπα ως θέματα, συλλογικά όργανα ή συνέδρια ως θέματα, γεωγραφικοί όροι ως θέματα, χρονικές περίοδοι ως θέματα κ.λπ.)
- Συστήματα ταξινόμησης
Οι κωδικοποιημένες τιμές συνιστούν και αυτές διόδους πρόσβασης στην πληροφορία, ωστόσο δεν αποτελούν ξεχωριστές εγγραφές όπως οι καθιερωμένοι όροι. Οι τιμές αυτές μπορεί να αναφέρονται, για παράδειγμα, στον τύπο τεκμηρίου, τον τύπο περιεχομένου ή τη γλώσσα. Βοηθούν στην ανάκτηση αντικειμένων με την ίδια τιμή. Συνίσταται να βασίζονται σε κάποιο πρότυπο (όπως, π.χ. οι τιμές της γλώσσας στο ISO 639-2).
Είναι μια μορφή θεματικής ευρετηρίασης, η οποία αποτελείται από μη ελεγχόμενες, ελεύθερες λέξεις που αποτυπώνουν το θέμα του υλικού που περιγράφεται και επιτρέπουν την εύκολη αναζήτηση και ανάκτησή του.
Πρόκειται για έναν ελεύθερο όρο ή φράση που καταχωρείται ως κριτήριο αναζήτησης σε οποιοδήποτε πεδίο αναζήτησης ενός ηλεκτρονικού καταλόγου βιβλιοθήκης ή μιας βάσης δεδομένων με σκοπό την ανάκτηση του τεκμηρίου στο οποίο εμπεριέχεται. Μια σημαντική διαφορά των όρων αυτών από τους αντίστοιχους ελεγχόμενους, είναι η αδυναμία πλήρους σημασιολογίας σε πολύσημους όρους αναζήτησης.
Συχνά ο όρος εξηγείται ως "δεδομένα που περιγράφουν άλλα δεδομένα". Τα μεταδεδομένα είναι δομημένη πληροφορία η οποία χρησιμοποιείται για την περιγραφή, την επεξήγηση, τον εντοπισμό, τη χρήση και τη διαχείριση μίας πληροφοριακής πηγής, όπως ένα βιβλίο, ένα μουσειακό αντικείμενο ή ένας φάκελος αρχείου. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι μεταδεδομένων: α. τα περιγραφικά μεταδεδομένα χρησιμοποιούνται για την περιγραφή μίας πηγής ώστε να εξασφαλίζεται η περιγραφή, η ταυτοποίηση και η έυρεσή της. Τέτοια στοιχεία αφορούν στον τίτλο, το δημιουργό, τις λέξεις-κλειδιά και τη σύνοψη, β.τα δομικά μεταδεδομένα προσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένα και δομούνται σύνθετα αντικείμενα, π.χ. πώς οργανώνονται οι σελίδες ενός βιβλίου σε κεφάλαια, και γ. τα διαχειριστικά μεταδεδομένα προσφέρουν πληροφορία που χρησιμοποιείται στη διαχείριση της πηγής, όπως, π.χ. πότε και πώς δημιουργήθηκε η πηγή, το είδος του αρχείου και ποιός μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτή. Δύο ακόμη είδη που υπάγονται στα διαχειριστικά μεταδεδομένα αναφέρονται συχνά χωριστά: τα μεταδεδομένα που αφορούν στη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων και τα μεταδεδομένα που αφορούν στη συντήρηση της πληροφοριακής πηγής, τα οποία είναι απαραίτητα για την αρχειοθέτηση και την μακροχρόνια διατήρησή της.
Πηγή: NISO